Муассисаи давлатии “ТоҷикНИИГиМ” конфронси ҷумҳуриявии илмӣ-амалиро дар мавзӯи “Истифодаи устувори захираҳои об ва таъсири он ба бахшҳои хоҷагии халқ дар шароити тағирёбии иқлим”, ки ба Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор” (2018-2028) бахшида шудааст, баргузор намуд.
Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор”, 2018–2028.
Қарорҳои Ассамблеяи Генералӣ: № 47/193 аз 22 декабри соли 1992 дар бораи таҷлили Рӯзи ҷаҳонии об, №55/196 аз 20 декабри соли 2000, ки дар он соли 2003 Соли байналмилалии оби тоза эълон шудааст, № 58/217 аз 23 декабри соли 2003, дар ки он давраи солҳои 2005-2015-ро ҳамчун Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои ҳаёт”, № 61/192 аз 20 декабри соли 2006 эълон кардааст, ки дар он соли 2008-ро ҳамчун Соли байналмилалии санитарӣ, № 65/154 аз 20 декабри соли 2010 эълон кардааст, ки дар он 2013 эълон кардааст. Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об, № 67/204 аз 21 декабри соли 2012, Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об, 2013, инчунин қарорҳои № 64/198 аз 21 декабри соли 2009-ро дар бораи баррасии ҳамаҷонибаи миёнамӯҳлати татбиқи Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои ҳаёт», 2005 ёдовар шуд –2015 ва 69/215 аз 19 декабри соли 2014, ки дар он ӯ чорабиниҳои марбут ба Даҳсоларо бо қаноатмандӣ қайд кард ва тавсия дод тарафҳои дахлдор ҷиҳати идома додани чораҳо барои ноил шудан ба ҳадафҳои дар сатҳи байналмилалӣ дар соҳаи об мувофиқа шуданд.
Бозгашти минбаъда ба қарори №68/157 аз 18 декабри соли 2013 дар бораи ҳуқуқи инсон ба оби тозаи нӯшокӣ ва санитария, инчунин қатъномаи № 70/169 аз 17 декабри соли 2015 дар бораи ҳуқуқи инсон ба оби тозаи нӯшокӣ ва санитария, инчунин қарорҳои дахлдори Шӯрои ҳуқуқи инсон шахс, аз ҷумла қатъномаҳои № 24/18 аз 27 сентябри 2013 ва № 27/7 аз 25 сентябри 2014, ёдоварӣ аз қарорҳои Шӯрои иқтисодӣ ва иҷтимоӣ № 1980/67 аз 25 июли соли 1980 дар бораи солҳо ва ҷашнҳои байналмилалӣ ва № 1989/84 аз 24 майи соли 1989 дар бораи роҳнамо барои даҳсолаҳои байналмилалӣ дар соҳаҳои иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ва қарорҳои Ассамблеяи Генералӣ аз 53/199 аз 15 декабри соли 1998 ва 61/185 аз 20 декабри соли 2006 дар бораи эълони солҳои байналмилалӣ.
Бо назардошти қатъномаҳои 70/1, “дар мавзуи “Табдил додани ҷаҳони мо:”
Рӯзномаи “Об барои рушди устувор” аз 25 сентябри соли 2015 ва № 70/299 аз 29 июли соли 2016 дар бораи пайгирии рӯзномаи 2030 сол ва баррасии пешрафт дар самти татбиқи он дар сатҳи ҷаҳонӣ, тасдиқ намудани ҳадафҳои рушди устувори марбут ба об, аз ҷумла онҳое, ки дар Рӯзномаи рушди устувор дар соли 2030 дохил шудаанд ва барои расидан ба мақсадҳои таъмини дастрасӣ ва истифодаи оқилонаи захираҳои об, инчунин масъалаҳои беҳдошт барои ҳама ва амалӣ намудани ҳадафу вазифаҳои дигари мувофиқ мебошад.
Бо назардошти ҳуҷҷати натиҷаи Конфронси Созмони Милали Муттаҳид оид ба рушди устувор, ки ӯҳдадориҳоро ба Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои ҳаёт” солҳои 2005-2015 нишон дода, бори дигар тасдиқ кард, ки Рӯзномаи амалиёти Аддис-Абеба аз Конфронси сеюми байналмилалӣ оид ба маблағгузории рушд қисми ҷудонашавандаи Рӯзномаи 2030 оид ба рушди устувор ва татбиқи пурраи барномаи амалиёти Аддис-Абеба барои ноил шудан ба ҳадафҳо рушди устувор аҳамияти муҳим дорад. Таъкид шуд, ки таъминоти ҳамагон ба об ва масоили рушди устувор ҷиҳати решакан кардани камбизоатӣ ва гуруснагӣ муҳим аст ва об, энергетика, амнияти озуқаворӣ ва хӯрокворӣ ба ҳам пайванданд. Об барои рушди инсон ва саломатӣ, инчунин некӯаҳволии инсон комилан муҳим аст ва барои ноил шудан ба ҳадафҳои рушди устувор аҳамияти калидӣ дорад. Дигар ҳадафҳои дахлдори иҷтимоӣ, экологӣ ва иқтисодӣ, ки аз он шадидан нигарон метавон шуд ин шаҳрсозӣ, афзоиши аҳолӣ, биёбоншавӣ, хушксолӣ ва дигар хатарҳои иқлимӣ ва тағирёбии иқлим мебошанд. Набудани имкониятҳо барои идоракунии маҷмӯии об мушкилотро боз ҳам афзун мекунанд. Вобаста ба дастрасӣ ба оби тозаи нӯшокӣ, санитария ва масоили гигиенӣ, офатҳои гидрологӣ ва норасоии об, изҳори нигаронӣ шуд, ки пешрафт дар самти гендерӣ ва тавонмандсозии занон дар рафъи камбудиҳои мавҷуда суст аст дар ин самт ноил шудан ба ҳадафҳо ва вазифаҳо дар соҳаи рушди устувор мушкил аст.
Идоракунии бесамар ва исрофкорӣ, хавфҳо аз тағйирёбии иқлим ва омилҳои дигар, ба бисёр экосистемаҳои марбут ба об таҳдид мекунанд. Маврид ба зикр аст, ки Рӯзномаи конфронси амалиёти Аддис-Абеба, масъалаҳои рушди татбиқи механизмҳои ҳамгирошудаи идоракунии хавфи офатҳои табииро дар ҳама сатҳҳо дар бар гирифта, мутобиқи Чаҳорчӯби Сендаи оид ба коҳиши хавфи офатҳои табиӣ 2015-2030, бо назардошти аҳамияти амиқ кардани ҳамкорӣ ва шарикӣ дар ҳама сатҳҳо барои ноил шудан ба ҳадафҳои рушди байналмилалии таҳия шудааст. Бо дарназардошти он, ки масъалаҳои об, аз ҷумла ҳадафҳои марбут ба рушди устувор бояд дар барномаҳои кории Ассамблеяи Генералӣ ва Шӯрои иқтисодӣ ва иҷтимоӣ беҳтар инъикос ёбанд ва кӯшишҳо ва шарикии миллӣ, минтақавӣ ва ҷаҳонӣ қайд карда шаванд. Ҷомеаи ҷаҳонӣ ҷонибдори татбиқи Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои ҳаёт” 2005-2015 буда, татбиқи тавсияҳои сершумори фаъолияти байналмилалӣ ва минтақавиро оид ба масъалаҳои обтаъминкунӣ ва гидрологӣ интизор дошта, татбиқи ҳадафҳои рушди устувори обро, ки дар рӯзномаи рушди устувор то соли 2030 қайд шудааст ва аз ҷониби Котиби Генералӣ ва Президенти Бонки Ҷаҳонӣ таъсис ёфтани Гурӯҳи сатҳи баланд оид ба об умед доранд.
Тавре иттилоъ дорем, 21 декабри соли 2016 Маљмаи Умумии Созмони Милали Муттањид Ќатъномаи Дањсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор»-ро барои солњо 2018-2028 бо ташаббуси Асосгузори сулњу вањдати миллї – Пешвои миллат, Президенти Љумурии Тољикистон муњтарам Эмомалї Рањмон, ки дар љараёни Форуми 7-уми љањонии об дар Љумњурии Корея пешнињод гардида буд, бо њаммуаллифии 177 кишвари узви СММ ќабул намуд.
Бояд тазаккур дод, ки ибтикори мазкур раванди Дањсолаи байналмилалии амал «Об барои њаёт»-ро барои солњои 2005-2015 таќвият ва идома бахшида, маќсади асосии он – муњайё сохтани механизм ва платформаи иловагї барои мусоидат бањри расидан ба њадафњои рушди устувор дар ќисмати об ва дигар ањдофи марбут ба об дар сатхи байналмилалї мувофиќагардида мебошад ва ин албатта дастрасии ќисмати бештари ањолиро ба оби нўшокии безарар ва шаффофияти экологии минтаќаро таъмин хоњад кард.
Њангоми суханронї таъкид гардида буд, ки муќаррароти ќатъномаи мазкур аз кишварњои узви СММ, созмонњои байнидавлатї ва тамоми љонибњои манфиатдор сайъу кўшишро дар њамкорию њамгирої, иштирок дар њамаи сатњњо, љалб ва татбиќи барномањову лоињањои соња љињати расидан ба њадафи рушди устувор таќозо дорад.
Дар ин раванд, мутобиќ ба њадафњои дарозмуњлат ва афзалиятњои рушди кишвар, ки дар паёмњои Асосгузори сулњу Вањдати миллї, Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон, муњтарам Эмомалї Рањмон ба Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон солњои 2014 ва 2015 баён шуда буданд, Стратегияи миллии рушди Љумњурии Тољикистон барои давраи то соли 2030 (минбаъд – СМР-2030) тањия ва ќабул гардидааст.
Чуноне, ки ба њамагон маълум аст, дар кишвари мо масъалањои обу энергетика њамчун љузъи људонопазир ва таќвиятбахши иќтисоди миллї ба шумор рафта, таъмини истиќлолияти энергетикї ва истифодаи самарабахши нерўи барќ дар стратегияи мазкур яке аз њадафњои асосї барои 15 соли оянда пешбинї гардидааст, ки истифодаи самарабахши нерўи барќ бо дарназардошти диверсификатсияи манбаъњои истењсолкунандаи нерў, азхудкунии захирањои гидроэнергетикии дарёњои калон ва хурд, фароњамоварии имконоти техникї барои истифодаи манбаъњои барќароршавандаи нерў, дар навбати худ ба бењдошти инфрасохтори обї ва бењдошти санитарию экологии минтаќа шароити мусоидро фароњам меоварад.
Лозим ба ёдоварист, ки Асосгузори сулњу Вањдати миллї – Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон, муњтарам Эмомалї Рањмон дар яке аз мулоќотњои худ бо Муншии умумии СММ Пан Ги Мун изњори умед намуда буд, ки дастгоњњои марбутаи СММ ба њаллу фасли муаммоњои зикргардида ёрии љиддї мерасонанд: «Тамоми шабакаи обёрї дар Осиёи Марказї, аз он љумла, обанборњои дар мамолики минтаќа мављудбуда, инчунин вазъияти экологї бояд аз тарафи созмонњои байналмилалї љиддан муоина ва баррасї карда шавад».
Њифзи саломатии инсон аз истеъмоли оби ошомидании тоза вобастагии калон дорад. Вобаста ба ин масъала, дар доираи татбиќи Дањсолаи якум аз љониби маќомоти дахлдори соњавии мамлакат љињати пешгирии ифлосшавии манбаъњои обї ва баланд бардоштани сатњи маърифати экологии ањолї чорабинињои умумиљумњуриявии оммавї аз ќабили «Тозагии соњил» ва ѓайра тадбирњои дигар дар радифи њифз ва нигоњдории захирањои обї, ба мисли љамъоварї ва љойгир кардани партовњое, ки боиси ифлосшавии об мегарданд, шинонидани нињолњо ва бунёди боѓњо дар талу теппањо љињати нигоњдории ќабати њосилхези замин ва аз ярчу сел нигоњ доштани он, тоза намудани зањбуру зањкашњо ва ба ин васила аз бодлесї, шўршавї, баландшавии обњои зеризаминї, нигоњ доштани замин ва баланд бардоштани маърифати экологии ањолї оид ба истифода ва њифзи об андешида шудаанд.
Ноил шудан ба ин ҳадафҳо, аз ҷумла, тавассути такмил додани истеҳсол ва паҳн намудани таҷрибаҳо, мусоидат ба дастрасӣ ба дониш ва табодули иттилоот дар бораи таҷрибаи пешқадам, ба даст овардани маълумоти нав вобаста ба Ҳадафҳои Рушди Устувор вобаста ба захираҳои об, татбиқи иттилоот – тарғибот, шабакасозӣ ва мусоидат ба шарикӣ ва фаъолиятҳои бисёрҷониба барои расидан ба ҳадафҳои марбут ба об, пайвастшавӣ ба ташаббусҳои мавҷуда ва мустаҳкам намудани алоқа дар сатҳҳои гуногун амалӣ хоҳад шуд. Аҳамияти иштироки ҳама ҷонибҳои манфиатдорро дар ҳама сатҳҳо, аз ҷумла занон, кӯдакон, пиронсолон, маъюбон, мардуми ва ҷамоатҳои маҳаллӣ бояд баназар гирифт.
Зарурати қадамҳои минбаъда ҷиҳати суръат бахшидан ва тадриҷан татбиқ намудани тадбирҳои сафарбаркунии воситаҳои татбиқ таъкид гардида, таҳия, паҳн, таъмин ва интиқоли технологияҳои аз ҷиҳати экологӣ тоза ба кишварҳои рӯ ба тараққӣ бо шартҳои мусоид, аз ҷумла шартҳои имтиёзнок ва ҳамкориҳои байналмилалӣ дар соҳаи таҳқиқот ва навоварӣ барои рушди устувори захираҳои об дар сатҳи маҳаллӣ, миллӣ ва минтақавӣ, аз ҷумла тавассути шарикии давлат ва бахши хусусӣ ва шарикони бисёрҷониба, ки ба манфиати муштарак ва манфиати тарафайн асос ёфтаанд.
Котиби Генерали ташвиқ мекунад, ки кӯшишҳоро ҷиҳати мусоидат ба сафарбаркунии устувор ва пешгӯишавандаи манбаъҳои молиявӣ ва кӯмаки техникӣ ва баланд бардоштани самаранокӣ ва истифодаи пурраи захираҳои молиявии мавҷудаи байналмилалӣ барои иҷрои самараноки ҳадафҳо ва ҳадафҳои рушди устувори марбут ба об идома диҳад.
Ба гуфти коршиносон дањсолаи нав, ки ба масъалањои рушди устувор ва истифодаи њамгироёнаи захирањои обї, аз љумла пешбарии њамкорињо дар њама самтњо таваљљуњ дорад, метавонад љињати расидан ба њадафњои байналмилалии тасдиќшудаи марбут ба об, бахусус он њадафњое, ки дар Рўзномаи Рушди Устувори 2030 инъикос шудаанд, мусоидат намояд.
Кенза Робинсон, роњбари механизми Созмони Милали Муттањид–Об дар як њамоиши сатњи баланд бо ќаноатмандї изњор дошт, ки «Тўли чанд соли охир Тољикистон ташаббускори асосии эълони ќатъномањои СММ оид ба об мебошад. Симои Тољикистон дар назди љомеаи љањонї њамчун пешоњанги ташаббусњои обї пазируфта шудааст, ки боиси шарафмандии мост».
Иќдомоти Љумњурии Тољикистон, хоса Президенти мамлакат Эмомалї Рањмон ба он хотир аст, ки бо афзун гардидани шумораи ањолии сайёра ва тараќќиёти бахшњои гуногуни иќтисодиёт инсоният тўли таърихи бисёрњазорсолаи хеш бори аввал ба норасоии шадиди оби нўшокї дучор омад, ки нодида гирифтани он оќибатњои њалокатовар дошта, хавфи заволи тамаддуни инсониро пеш меорад.
Аз рўи баъзе маълумотњо, таќрибан 750 миллион нафар дар љањон ба оби тозаи нўшокї ва дуюним миллиард нафар ба шароити кофии бењдоштї дастрасї надоранд. Офатњои табиии марбут ба об њар сол ба њисоби миёна ба андозаи беш аз 60 миллиард доллари амрикої хисорот оварда, хушксолї ва биёбоншавї ба сарчашмањои василањои зиндагии зиёда аз як миллиарду дусад миллион нафар дар тамоми љањон тањдид мекунанд.
Таѓйири глобалии иќлим ва вазъи демографї ба ин равандҳо, бешубҳа, таъсири зиёд мерасонад. Тибқи арзёбии коршиносон, шумораи аҳолии сайёра то соли 2050 зиёда аз 9 миллиард нафарро ташкил дода, ба афзоиши истеъмоли об боис мегардад. Интизор меравад, ки бар асари таъсири тағйирёбии иқлим дар давраи зикршуда аллакай зиёда аз 50 фоизи аҳолии љаҳон бо мушкили норасоии об рў ба рў мегардад.
Барои њалли мушкилоти об роњбарияти давлати Тољикистон, шахсан Президенти мамлакат Эмомалї Рањмон, борњо аз минбарњои бонуфузи байналмилалї љомеаи љањониро њушдор сохтанд, ки камбудии оби тоза барои њаёт ва тамаддуни башарият оќибатњои марговар дорад ва њалли ин проблемаи умумиљањонї яке аз вазифањои умдаи инсоният дар њазорсолаи нав мебошад.
Тавре гуфта шуд, Тољикистон ташаббускори аксари ќатъномањои Маљмаи Умумии Созмони Милали Муттањид марбут ба об мебошад.
Коршиносон чунин мешуморанд, ки ин ибтикорот ба ҳадди муайян ба хотири дарки хубтари масъалањои об дар сатњи глобалї ва эътирофи зарурати афзал донистани њалли онњо љињати рушди устувори иљтимоиву иќтисодї, фароњам гардидани тавозуну созгории экологї ва сулњу субот хизмат хоњад кард.
Об ва рушди устувор ин ду омиле њастанд, ки барои пешрафти њамаљонибаи кишварњо заминаи асосиро ба вуљуд меоранд. Бе об рушди “иќтисоди сабз”, ки имрўз њамчун стратегияи асосии пешрафти љомеаи љањонї муайян гардидааст, имконнопазир аст. Бо назардошти ин, беш аз 170 кишвари дунё аз пешнињоди Љумњурии Тољикистонро оид ба эълони Дањсолаи нави байналмилалии «Об барои рушди усувор» хуш истиќбол намуданд.
Таъкид кардан бамаврид аст, ки Тољикистон дар Осиёи Марказї аз лињози захирањои об бойтарин кишвар аст. Ҳар сол дар қаламрави кишвар 64 миллиард метри мукааб об ташаккул меёбад, ки ин таќрибан 60 фоизи ҳаљми оби дарёҳои минтақаро ташкил медиҳад.
Ҳукумати Тољикистон ба масъалаҳои беҳсозии таъмини иқтисоди миллї ва аҳолии кишвар бо об таваљљуҳи бузург зоҳир менамояд.
Тољикистон њамчун яке аз кишварњои сулњпарвари сайёра ва рўбаинкишоф дар арсаи байналмилалї бо ташаббусњои бузург љињати рафъи мушкилоти глобалии љањони муосир мавќеи устувор дорад ва сањми он дар ин љода, бахусус њалли мушкилоти норасоии оби нўшокї ва њифзу истифодаи маќсадноки захирањои обї бузург аст.